Ομιλία με θέμα τις εθιθστικές ουσίες θα πραγματοποιηθεί στην Καλαμάτα, στο Αμφιθέατρο Κουμουνδούρου, το Σάββατο 16 Μαΐου στις 19:00 από τον Μορφωτικό Σύλλογο Μεσσηνίας. Ομιλητής θα είναι ο Αναπληρωτής Καθηγητής Βιοψυχολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Γιώργος Παναγής, ενώ η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί υπό την αιγίδα της Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας, με ελεύθερη είσοδο.
ΕΘΙΣΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΣΗ Ή ΧΕΙΡΟΠΕΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ;
Η επιστημονική πρόοδος των τελευταίων 20 ετών έχει καταδείξει ότι ο εθισμός σε ουσίες είναι μια χρόνια υποτροπιάζουσα νόσος του εγκεφάλου, που χαρακτηρίζεται από επίμονη και καταναγκαστική συμπεριφορά αναζήτησης και λήψης ουσιών. Δεδομένου ότι αυτή η διαταραχή έχει καταστρεπτικές συνέπειες τόσο για το ίδιο το άτομο όσο και για την κοινωνία, ένα μεγάλο μέρος της έρευνας που πραγματοποιείται έχει ως στόχο την εξιχνίαση των συμπεριφορικών και νευρωνικών παραγόντων που συμβάλουν στη μετάβαση από την ελεγχόμενη ή περιστασιακή στην επίμονη και καταναγκαστική χρήση ουσιών.
Η χρήση εθιστικών ουσιών ξεκινά και συντηρείται σε μεγάλο βαθμό από τις ηδονικές-ευφοριογόνους δράσεις των ουσιών. Παραδόξως, μολονότι το νευροφαρμακολογικό προφίλ μεταξύ των εθιστικών ουσιών είναι διαφορετικό, οι οξείες ενισχυτικές δράσεις τους διαμεσολαβούνται από την ενεργοποίηση ενός μείζονος εγκεφαλικού συστήματος: του μεσομεταιχμιακού-μεσοφλοιικού ντοπαμινεργικού συστήματος. Παρ’ όλα αυτά, η υπέρμετρη λήψη αυτών των ουσιών προκαλεί μακροχρόνιες νευροπροσαρμογές σε διάφορες εγκεφαλικές περιοχές αυτού του κυκλώματος, οι οποίες και αποτελούν τη βάση της μετάβασης από την ελεγχόμενη ή περιστασιακή στην καταναγκαστική χρήση. Αντιστοίχως, τα κύρια συμπτώματα που χαρακτηρίζουν τον εθισμό σχετίζονται με παθολογικές δυσλειτουργίες συγκεκριμένων εγκεφαλικών κυκλωμάτων και ενδογενών ουσιών.
Επιπλέον, οι δράσεις των εθιστικών ουσιών στα νευρωνικά συστήματα ανταμοιβής επηρεάζονται από συγκεκριμένες διεργασίες μάθησης, γεγονός που εξηγεί για ποιο λόγο περιβαλλοντικά ερεθίσματα που έχουν συνδεθεί με τη χρήση κάποιας ουσίας μπορεί να προκαλέσουν από μόνα τους ισχυρή ακαταμάχητη επιθυμία για την ουσία και να προκαλέσουν επεισόδια υποτροπής σε χρήστες που έχουν αποτοξινωθεί.
Πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα υποδεικνύουν επίσης την ύπαρξη προδιαθεσιμότητας, η οποία φαίνεται να σχετίζεται με γενετικούς παράγοντες ή/και ατομικές διαφορές στη δομή και λειτουργία του εγκεφάλου. Σε ότι αφορά τους εφήβους, των οποίων ο εγκέφαλος δεν έχει αναπτυχθεί πλήρως, φαίνεται να είναι περισσότερο ευάλωτοι στις δράσεις των εθιστικών ουσιών.
Τέλος, σε μερικά άτομα που έχουν εθιστεί σε ουσίες δυσλειτουργούν περιοχές του μετωπιαίου φλοιού, που φυσιολογικά διαμεσολαβούν για τη λήψη αποφάσεων και την αναστολή της συμπεριφοράς. Μολονότι η κοινωνία ακόμα θεωρεί ότι η κατάχρηση ουσιών και ο εθισμός είναι ένα κοινωνικό και ηθικό πρόβλημα που μπορεί να ελεγχθεί καλύτερα από το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης, η νευροεπιστημονική προσέγγιση προτείνει ότι ο εθισμός είναι μια χρόνια, υποτροπιάζουσα νόσος του εγκεφάλου που προκαλείται από την παρατεταμένη δράση των εθιστικών ουσιών στον εγκέφαλο.
Προσδοκούμε ότι η συνεχιζόμενη νευροεπιστημονική έρευνα θα διευρύνει τις γνώσεις μας για τη νευρωνική βάση της εθιστικής συμπεριφοράς και θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε και αντιμετωπίζουμε τον εθισμό.
Λίγα λόγια για τον Γιώργο Παναγή
Ο Γιώργος Παναγής έλαβε το πτυχίο του Τμήματος Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών (1992) και του Τμήματος Ψυχολογίας (1995) και Διδακτορικό Δίπλωμα από το Ιατρικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Κρήτης (1996). Η Διδακτορική Διατριβή του αφορούσε στη μελέτη του ρόλου της κοιλιακής ωχράς σφαίρας του εγκεφάλου στη συμπεριφορά ανταμοιβής. Το 1997-98 ήταν μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Ινστιτούτο Karolinska της Στοκχόλμης, όπου μελέτησε τις ψυχοτρόπους και εθιστικές δράσεις της νικοτίνης σε πειραματόζωα. Τον Αύγουστο του 2000 ανέλαβε τα καθήκοντά του ως μέλος ΔΕΠ (Λέκτορας) στο Τμήμα Ψυχολογίας του Παν/μίου Κρήτης όπου σήμερα έχει εξελιχθεί και υπηρετεί ως Αναπληρωτής Καθηγητής. Συνεργάζεται με το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα στις Νευροεπιστήμες του Ιατρικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Κρήτης. Tο ερευνητικό του ενδιαφέρον επικεντρώνεται στη μελέτη των νευρωνικών συστημάτων ενίσχυσης-ανταμοιβής και στο ρόλο που αυτά παίζουν στην ανάπτυξη του εθισμού από ψυχοτρόπους ουσίες (π.χ. νικοτίνη, κανναβινοειδή) και σε ψυχικές διαταραχές (διαταραχές διάθεσης).
Ο Γιώργος Παναγής είναι συγγραφέας του βιβλίου Νευροεπιστήμη της Συμπεριφοράς: Βασικές Αρχές, Μέθοδοι, Τεχνικές & εργαστηριακές Ασκήσεις (Ιατρικές Εκδόσεις Πασχαλίδης, 2002), 40 εργασιών σε έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά, 8 εργασιών σε ελληνικά περιοδικά και 3 κεφαλαίων σε ισάριθμα βιβλία. Το έργο του έχει δεχτεί πάνω από 1000 ετεροαναφορές στη διεθνή βιβλιογραφία.
