Η Ελλάδα αποτελεί μία από τις λιγοστές χώρες στην υφήλιο με τόσα πολλά κάστρα και φρούρια. «Τα Κάστρα της Ελλάδας είναι οι μυστικοί και βουβοί μάρτυρες της περιπέτειάς της μέσα στον χρόνο». Φτιάχτηκαν για να προστατεύουν και να προφυλάσσουν, μας ταξιδεύουν σε πολύτιμες στιγμές του παρελθόντος με το καθένα να μαρτυρά τη δική του ιστορία και αλήθεια, να μας μιλά για πολιορκίες, μυστικά, ηρωισμούς, δολοφονίες, έρωτες και αποτελούν μέρος του πολιτισμού και της παράδοσής μας.
Η Καλαμάτα έχει το δικό της Κάστρο, να δεσπόζει σε λόφο στο ιστορικό της κέντρο, πάνω από τον ποταμό Νέδοντα, επιβλέποντας την περιοχή σε μεγάλη ακτίνα, όπως άλλωστε ήταν και ο αρχικός σκοπός του.
Ιστορία
Κατά την αρχαιότητα στον λόφο ο μυθολογικός ήρωας από το Άργος, Φάρις, έχτισε εκεί την Ακρόπολη της αρχαίας πόλης που ίδρυσε με το όνομα Φαραί ή Φαρές.
Τον 6ο αιώνα μ.Χ. πάνω στα αρχαία ερείπια των ανακτόρων της πόλεως των Φαρών χτίστηκε χριστιανικός ναός όπου υπήρχε μια εικόνα της Παναγίας που είχε μαύρα ωραία, «καλά» μάτια. Ήταν η Παναγιά η «Καλομάτα», που αργότερα έδωσε το όνομά της στην πόλη των Φαρών.
Έπειτα οι Βυζαντινοί οχύρωσαν ξανά το μέρος. Κατά την Φραγκοκρατία ανακατασκευάστηκε από τους Βιλλεαρδουίνους και προστέθηκαν νέες οχυρώσεις. Ο Γοδεφρείδος Α’ Βιλλεαρδουίνος το έκανε κατοικία του και έδρα της Βαρωνίας των Καλαμών, έμεινε στα χέρια της οικογένειας έως το 1325 όταν και το κατέλαβαν οι βυζαντινοί με τελευταία ιδιοκτήτη την Μαχώ του Αινώ. Τον 15ο αιώνα πέρασε στα χέρια των Οθωμανών και την περίοδο 1685 μέχρι το 1715 στους Ενετούς όπου συντήρησαν τις υπάρχοντες οχυρώσεις και πρόσθεσαν νέες. Τον 19ο αιώνα περνά σε παρακμή και το 1821 καταλήφθηκε από τους Έλληνες κατά την επανάσταση. Το 1825 το πολιορκεί ο Ιμπράημ και του δημιουργεί μεγάλες καταστροφές.
Η διαμόρφωσή του σε αλσύλλιο συνδέεται με τον πεζογράφο Ζαχαρία Παπαντωνίου, που διετέλεσε νομάρχης Μεσσηνίας στις αρχές του 20ου αιώνα.
Ο σεισμός του 1986 κατέστησε πολλά τμήματά του επικίνδυνα, οπότε το κέντρο του πλέον δεν είναι επισκέψιμο. Ο επισκέπτης μπορεί να περιηγηθεί μόνο περιμετρικά, εντός του κάστρου, από όπου μπορεί να απολαύσει την υπέροχη θέα προς το ιστορικό κέντρο της Καλαμάτας.
Στο νότιο άκρο του κάστρου το 1950 χτίστηκε μικρό θέατρο, το οποίο κατά τους θερινούς μήνες φιλοξενεί παραστάσεις, καθώς και διάφορες άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Στοιχεία μορφολογικά
Το μνημείο έχει την τυπική μορφή ενός βυζαντινού κάστρου: στο πιο απόκρημνο σημείο του, στην κορυφή του λόφου, υψώνεται ένας πύργος-καταφύγιο με θολοσκέπαστη δεξαμενή νερού, όπου έχουν εντοπιστεί και λείψανα ναού. Ένας εσωτερικός οχυρωματικός περίβολος περιβάλλει την κορυφή του λόφου, ενώ ένας δεύτερος ευρύτερος περίβολος προστατεύει μια μεγαλύτερη περιοχή στην πιο προσιτή και ευάλωτη ανατολική πλευρά. Τα τείχη είναι κατακόρυφα, ακολουθούν τη φυσική διαμόρφωση του εδάφους και δεν σώζονται οι επάλξεις τους. Μετατροπές στο κάστρο έγιναν και από τους Ενετούς που κατέλαβαν την πόλη από το 1685 μέχρι το 1715 (Β΄ Ενετοκρατία). Στη φάση αυτή ανάγεται η ανακατασκευή της πύλης της ανατολικής πλευράς. Πάνω από τη θύρα εισόδου βρίσκεται εντοιχισμένο το ανάγλυφο του Λέοντα του Αγίου Μάρκου, μαρτυρία για τις επεμβάσεις των Ενετών.
Το Κάστρο στις μέρες μας
Σήμερα στο λόφο διακρίνονται λείψανα από την οχύρωση σε διάφορα σημεία, τμήμα του οχυρωματικού πύργου και ένας χώρος σκεπασμένος από μικρό τρούλο, τον οποίο αρκετοί έχουν ταυτίσει με λείψανα εκκλησίας.
Αποτελεί, πλέον, μία τοποθεσία όπου μπορεί κανείς να απολαύσει την ηρεμία που προσφέρει το πευκόφυτο τοπίο του και την υπέροχη πανοραμική θέα του ιστορικού κέντρου της Καλαμάτας.
Το καλοκαίρι το Κάστρο έχει την τιμητική του και ανοίγει τις πόρτες του για πλήθος κόσμου. Αποτελεί χώρο πολιτισμού με πολιτιστικές εκδηλώσεις να φιλοξενούνται στο Αμφιθέατρό του.
Είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά αξιοθέατα της πόλης μας, το οποίο προσελκύει τα βλέμματα και το ενδιαφέρον και αναδεικνύει στοιχεία από το παρελθόν και την ιστορία της Καλαμάτας.
Δείτε επίσης: Μικρές Ιστορίες της Καλαμάτας – Ιερός Ναός Αγίων Αποστόλων >