Ένα παιδί που γυρνάει από το σχολείο με σκισμένη μπλούζα και μελανιές. Ένα άλλο μένει νηστικό αφού κάποιος συμμαθητής του για άλλη μια φορά, του πήρε με τη βία τα λεφτά του. Ένα κορίτσι που κάθε πρωί δεν θέλει να σηκωθεί από το κρεβάτι και να πάει σχολείο. Λέει πως πονάει η κοιλιά της και έχει και πονοκέφαλο. Ένα άλλο παιδί μονίμως και “μυστηριωδώς”, χάνει τα πράγματά του.
Η ενδοσχολική βία ή το bullying όπως είναι η αγγλική του ονομασία προκαλεί έντονα το κοινωνικό ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια, αφού ολοένα και περισσότερες ιστορίες που έχουν να κάνουν με αυτό και τις συνέπειές του, βλέπουν το φως της δημοσιότητας, με τελευταία την τραγική ιστορία του αδικοχαμένου Βαγγέλη Γιακουμάκη.
Συνήθως η βία παίρνει μορφή αρχικά μέσα από προσβολές, βρισιές, απειλές και υποτιμητικά ονόματα ή παρατσούκλια και ύστερα συχνά καταλήγει σε σωματική κακοποίηση.
Για αυτό και είναι πολύ σημαντικό, ο κύκλος του bullying να σπάει από την αρχή. Είναι πιο συνηθισμένο, τα παιδιά “θύτες” να θυματοποιούν παιδιά που για κάποιο λόγο φαίνονται να διαφέρουν από τα υπόλοιπα. Παιδιά, με ήδη κάπως μειωμένη την αυτοεκτίμηση τους, που δεν ξέρουν πώς να προστατεύσουν τον εαυτό τους. Που σε έναν επίπεδο αποδέχονται την κακή μεταχείριση των συμμαθητών τους και μπαίνουν ασυνείδητα σε αυτόν το “χορό” θύτη και θύματος.
Όταν ένα παιδί αυθεντικά και με σιγουριά διαλέξει να αδιαφορήσει και να μην αποδεχτεί σαν κομμάτι δικό του τα κακόβουλα πειράγματα των συμμαθητών του από όταν αυτά ξεκινήσουν (γιατί πολύ απλά πιστεύει πως δεν το αφορούν), τότε υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να σταματήσει και η βίαιη συμπεριφορά απέναντι του.
Είναι σημαντικό για το παιδί που θυματοποιείται, να καταλάβει το γιατί γίνεται αυτό. Δηλαδή να καταλάβει το ποιοι είναι αυτοί που το κοροϊδεύουν και το ποια ανάγκη τους εξυπηρετούν. Να καταλάβει τι κρύβεται πίσω από το προφανές. Ύστερα να κατανοήσει, που σταματά η πλάκα και που ξεκινά η κακοποίηση. Φυσικά για να μπορέσει να το καταλάβει ένα παιδί αυτό, είναι σημαντικό να έχει μια καλή εικόνα για τον εαυτό του. Πράγμα που επιτυγχάνεται μέσα από τη σχέση που έχει στο μεταξύ χτίσει, με τους γονείς του.
Το παιδί καθρεφτίζεται μέσα από τη συμπεριφορά της μητέρας και του πατέρα και έτσι μαθαίνει την αξία και τα όριά του. Όπως σημαντική είναι και η σχέση των γονιών μεταξύ τους. Υπάρχει εκεί σεβασμός; αλληλοεκτίμηση;
Είναι δύσκολο για ένα παιδί, να υπερασπιστεί τον εαυτό του και να καταλάβει ότι αυτό που του συμβαίνει είναι κακοποιητικό, όταν έχει μάθει από τους ίδιους τους γονείς του ότι είναι αποδεχτές οι προσβολές, η παραβίαση των ορίων, η βία γενικότερα. Του είναι δύσκολο να έχει αυτοπεποίθηση στην ζωή του όταν μεγαλώνει σε ένα σπίτι όπου επικρατεί η παραμέληση ή αντιθέτως η υπερπροστασία. Γιατί και η υπερπροστασία έχει κρυφά μηνύματα: “δεν είσαι αρκετά καλός για να διαλέξεις το σωστό για εσένα ή για να κάνεις το σωστό”, “δε σου έχω εμπιστοσύνη ότι θα τα καταφέρεις”.
Δυστυχώς το σχολείο είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας μας. Μέρος ανταγωνιστικό, που μεγαλύτερη επιδοκιμασία δίνει στις επιδόσεις, παρά στις ανθρώπινες σχέσεις. Είναι πολύ εύκολο εκεί να απομονωθούν παιδιά που για οποιονδήποτε λόγο εκφράζουν μια διαφορετικότητα. Άλλωστε και στην ενήλικη ζωή διακρίνονται ρατσιστικές τάσεις προς τις μειονότητες. Το θέμα όμως με το bullying είναι, πως αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα και δυναμικά οι πληγές που μπορεί να αφήσει είναι ανεξίτηλες στον ψυχισμό ενός παιδιού και αργότερα ενήλικου. Γιατί το παιδί που κακοποιείται στο σχολείο τείνει να πιστεύει στο τέλος ότι του αξίζει αυτού του είδους η συμπεριφορά από τους συμμαθητές του. Ότι κάτι είναι λάθος με το ίδιο. Νιώθει ντροπή και ενοχή.
Όπως βέβαια σημαντικό είναι να μπει ένα όριο και στα παιδιά που θυματοποιούν ώστε να προστατευτεί και η δικιά τους ψυχική υγεία αφού και εκείνα με τη σειρά τους έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση (που όμως εκδραματίζουν διαφορετικά), τάσεις φυγής και επιθετικότητα. Ερευνητικά δεδομένα υποστηρίζουν ότι τείνουν να εξελιχθούν, σε ποσοστό που προσεγγίζει το 50%, σε ενήλικες με αντικοινωνική και παραβατική συμπεριφορά.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως η ενδοσχολική βία επηρεάζει και το πλαίσιο του σχολείου γενικότερα, αφού οι ψυχολογικές επιπτώσεις δεν περιορίζονται μόνο στα παιδιά-θύματα και στα παιδιά-θύτες αλλά και σε όλα τα υπόλοιπα παιδιά που γίνονται μάρτυρες αυτής της αδικίας. Για αυτό και η έγκαιρη αντιμετώπιση του bullying στα σχολεία είναι κάτι που αφορά όλους.
Συμβουλευτική Ψυχολόγος MSc
Ψυχοθεραπεύτρια
