Το άγχος είναι μια φυσιολογική διαδικασία του οργανισμού και εκδηλώνεται σε διάφορες μορφές. Ετυμολογικά η λέξη “άγχος” προέρχεται από το ελληνικό ρήμα “άγχω” που σημαίνει σφίγγω, πνίγω. Στην καθημερινή μας ζωή το άγχος που βιώνουμε ή το στρες όπως πολλές φορές το ονομάζουμε, αναφέρεται στη συναισθηματική ένταση του ατόμου όταν έρχεται αντιμέτωπο με καταστάσεις τις οποίες αντιλαμβάνεται ως απειλητικές. Το άγχος λοιπόν δεν είναι κάτι το οποίο επιλέγει κάποιους από εμάς αλλά αντιθέτως κάτι που βιώνουμε όλοι και σκοπός του είναι στην ουσία να μας προστατεύσει και να μας προετοιμάσει για δράση.
Περιπτώσεις όπου ένα παιδί αντιμετωπίζει δυσκολίες στο σχολείο, σχολική βία, κοινωνική απομόνωση, συχνές μετακομίσεις ή ακόμα και συνεχή εναλλαγή φροντιστών (όπου συνδέεται και το άγχος αποχωρισμού) μπορούν να αφυπνίσουν μέσα του το συναίσθημα του άγχους.
Αξίζει να σημειωθεί ότι έρευνες έχουν δείξει ότι οι εξετάσεις είναι μία από τις πιο στρεσογόνες καταστάσεις που μπορεί κάποιος να βιώσει.
Από την άλλη το πώς βιώνει το άγχος του ο καθένας, είναι μια εντελώς προσωπική υπόθεση αφού έχει παρατηρηθεί ότι το ίδιο αγχογόνο γεγονός μπορεί να προκαλέσει διαφορετικά επίπεδα ή διάρκεια άγχους από άτομο σε άτομο. Αυτό έχει να κάνει κυρίως με την προσωπικότητα του κάθε ανθρώπου, με τον τρόπο που βλέπει τα πράγματα.
Για παράδειγμα, οι εξετάσεις μπορεί να είναι μια δημιουργική διαδικασία για ένα παιδί από την άποψη ότι το ίδιο μπορεί να τις δει σα μια πρόκληση των δυνατοτήτων του. Το άγχος του σε αυτή την περίπτωση, θα είναι μια υγιής αντίδραση του οργανισμού του που θα το βοηθήσει να βρεθεί σε μια εγρήγορση ώστε να μπει δυναμικά στη δράση. Σε αυτή τη περίπτωση το άγχος του είναι “καλό”, “δημιουργικό” όπως λέμε, και χρήσιμο γιατί κινητοποιεί τον συγκεκριμένο μαθητή έτσι ώστε να προετοιμαστεί και να αποδώσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Για ένα άλλο παιδί, οι εξετάσεις μπορεί να έχουν πάρει μια τέτοια τεράστια διάσταση στο μυαλό του, που να του προκαλούν υπερβολικό σε βαθμό και σε διάρκεια άγχος, σε σημείο που να μπλοκάρεται η απόδοση του. Πολλές φορές, αυτού του τύπου το άγχος διατηρείται ακόμα και όταν η αγχογόνος κατάσταση έχει παύσει, με αποτέλεσμα τότε, ο οργανισμός να εξακολουθεί να βρίσκεται σε κατάσταση εγρήγορσης και να μη μπορεί να χαλαρώσει. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, την εξάντληση του οργανισμού και την κακή απόδοση.
Όταν το άγχος είναι υπερβολικό γίνεται “κακό” άγχος, και οι συνέπειες του πολλές φορές καταντούν καταστρεπτικές.
Όπως αναφέρθηκε και πριν, το πως κάποιο παιδί θα βιώσει το άγχος σε μεγάλο βαθμό έχει να κάνει με παράγοντες όπως, την ιδιοσυγκρασία και προσωπικότητα του παιδιού, το πόσο στα αλήθεια επικίνδυνη αξιολογεί την κατάσταση που έχει να αντιμετωπίσει, ο τρόπος που έχει μάθει να διαχειρίζεται παρόμοιες καταστάσεις μέσα από το κοντινό του περιβάλλον (για παράδειγμα πώς διαχειρίζονται οι ίδιοι οι γονείς του στρεσογόνες καταστάσεις; Ή πώς το καθοδηγούν το ίδιο για να τις αντιμετωπίσει;), το αν είναι εκ φύσεως αισιόδοξο ή απαισιόδοξο, δηλαδή αν επιλέγει να έχει θετική ή αρνητική ματιά πάνω σε αυτά που του συμβαίνουν. Επιπλέον σημαντικό ρόλο θα παίξει, το κατά πόσο νιώθει υποστηρικτικό το περιβάλλον του, και πώς εντέλει βλέπει τον ίδιο του τον εαυτό. Νιώθει επαρκής συναισθηματικά και ψυχολογικά;
Παρακάτω ακολουθεί μια λίστα από προτάσεις που στόχο έχουν να βοηθήσουν ένα παιδί ή έφηβο κατά τη δύσκολη περίοδο των εξετάσεων να διαχειριστεί καλύτερα το άγχος του:
- Οργάνωσε την ύλη σου ώστε να διαχειριστείς όσο το δυνατόν καλύτερα το χρόνο σου.
- Ζήτα τη βοήθεια ενός καθηγητή ή κάποιου άλλου αν νομίζεις ότι χρειάζεσαι βοήθεια στο να οργανώσεις την ύλη που έχεις για διάβασμα.
- Να έχεις ρεαλιστικούς στόχους για το τι μπορείς να επιτύχεις στις εξετάσεις σε σχέση με την προσπάθεια που κατέβαλλες ολόκληρη τη σχολική χρονιά και το χρόνο που έχεις πριν τη διεξαγωγή τους.
- Αντικατάστησε αρνητικές σκέψεις με θετικές. Για παράδειγμα το “δε θα τα καταφέρω” αντικατάστησε το, με το “θα κάνω το καλύτερο που μπορώ”.
- Φρόντισε τις ημέρες πριν τις εξετάσεις να συναναστρέφεσαι με θετικούς ανθρώπους, που έχουν πίστη ότι όλα θα πάνε καλά. Το λιγότερο που χρειάζεσαι είναι το έξτρα άγχος των άλλων.
- Καλό είναι επίσης να αποφύγεις λίγο πριν τις εξετάσεις να συζητήσεις για το τι θυμάσαι ή δε θυμάσαι μια και αυτό είναι πολύ πιθανό να σε αποσυντονίσει.
- Φρόντισε τον εαυτό σου. Το να μην κοιμάσαι πολλές ώρες γιατί επιλέγεις να διαβάζεις μέχρι αργά ή το να μην τρως ισορροπημένα θα έχει άσχημες συνέπειες στη σωματική και διανοητική σου ενέργεια.
- Κάνε διαλλείματα κατά τη διάρκεια της μελέτης. Επίλεξε να βγεις μια βόλτα με τους φίλους σου ή να πας για έναν περίπατο.
- Η ήπια σωματική άσκηση θα σε βοηθήσει να αποφορτίσεις το άγχος σου και θα σε αναζωογονήσει.
- Όταν νιώθεις το άγχος να σε κατακλύζει, μίλα για αυτό σε έναν άνθρωπο που σε στηρίζει, που εμπιστεύεσαι, που δε θα κρίνει την κατάσταση. Είναι σημαντικό να νιώθεις ότι κάποιος σε ακούει και σε καταλαβαίνει.
- Παίξε ένα μουσικό όργανο, ζωγράφισε, άκου χαλαρωτική μουσική, σκέψου όμορφες και θετικές εικόνες.
- Κάνε ασκήσεις χαλάρωσης με βαθιές ρυθμικές αναπνοές ή σταδιακή χαλάρωση των μυών.
- Κάνε πρόβα την ημέρα των εξετάσεων στο μυαλό σου. Σκέψου πώς όλα πάνε καλά!
- Την ώρα των εξετάσεων αν νιώσεις ότι μπαίνεις σε κατάσταση μεγάλου άγχους σταμάτα για λίγο, πάρε βαθιές αναπνοές και σταμάτα τις όποιες αρνητικές σκέψεις. Χαλάρωσε το μυαλό σου φέρνοντας στο νου σου θετικές εικόνες.
- Υπενθύμιζε συχνά στον εαυτό σου ότι απλά θα κάνεις το καλύτερο που μπορείς.
Καλή επιτυχία!
Συμβουλευτική Ψυχολόγος MSc
Ψυχοθεραπεύτρια
